Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại đang ngày càng trở thành phương thức được nhiều doanh nghiệp lựa chọn nhờ tính linh hoạt, bảo mật và hiệu quả về thời gian. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa những lợi ích này, các bên tham gia cần nắm rõ những nguyên tắc cơ bản và lưu ý quan trọng trong quá trình tố tụng trọng tài. Từ việc lựa chọn trung tâm trọng tài, điều khoản trọng tài trong hợp đồng, đến quá trình tiến hành và thi hành phán quyết trọng tài – mỗi bước đều tiềm ẩn những rủi ro pháp lý nếu không được chuẩn bị kỹ lưỡng. Bài viết sau sẽ điểm qua một số lưu ý thiết yếu giúp doanh nghiệp xử lý tranh chấp qua trọng tài một cách hiệu quả và đúng pháp luật.
Lưu ý về thỏa thuận trọng tài
Theo Khoản 1 Điều 5 Luật Trọng tài thương mại 2010, “Tranh chấp được giải quyết bằng Trọng tài nếu các bên có thoả thuận trọng tài. Thỏa thuận trọng tài có thể được lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp.”, có thể thấy, điều kiện tiên quyết để khởi kiện lên Trung tâm trọng tài là phải có thỏa thuận trọng tài. Đồng thời, theo Khoản 1 Điều 16 Luật TTTM 2010, thỏa thuận trọng tài có thể được xác lập dưới 02 hình thức: một là điều khoản trọng tài, và hai là thỏa thuận riêng. Điều khoản trọng tài thường được ghi nhận trong hợp đồng ký kết giữa hai bên, các phụ lục của hợp đồng hoặc các văn bản thỏa thuận khác giữa các bên; trong khi đó, thỏa thuận riêng có thể được xác lập khi tranh chấp đã xảy ra và trước đó không có quy định về điều khoản trọng tài trong hợp đồng.
Bên cạnh đó, các bên cũng cần đảm bảo thỏa thuận trọng tài đã ký không thuộc trường hợp thỏa thuận trọng tài vô hiệu (quy định tại Điều 18 Luật TTTM 2010) hoặc thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được (quy định tại Điều 4 Nghị quyết 01/2014/NQ-HĐTP).
Khi ký kết hợp đồng, các bên cần có một thỏa thuận trọng tài phù hợp với quy định pháp luật, tránh các điều khoản trọng tài khiếm khuyết (không nhất quán, không rõ ràng, không thể thực hiện được). Ví dụ: Hai bên thỏa thuận chọn Trung tâm trọng tài nay để giải quyết tranh chấp nhưng lại chọn Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác, dẫn đến thỏa thuận trọng tài này không nhất quán hoặc các bên không nêu rõ tổ chức trọng tài giải quyết tranh chấp, số lượng trọng tài viên giải quyết tranh chấp dẫn đến kéo dài thời gian xử lý tranh chấp.
Lưu ý trước khi nộp đơn khởi kiện
Lưu ý đặc biệt quan trọng là cần kiểm tra thời hiệu khởi kiện, tức là khoảng thời gian luật định cho phép một bên được quyền nộp đơn khởi kiện tranh chấp. Theo quy định tại Điều 33 Luật TTTM 2010, thời hiệu khởi kiện là 02 năm kể từ thời điểm phát sinh tranh chấp, trừ khi các bên có thỏa thuận khác. Nếu vượt quá thời hiệu này, yêu cầu giải quyết tranh chấp có thể bị từ chối thụ lý.
Lưu ý về thủ tục, quy trình tố tụng
Các bên cần nắm rõ quy trình, thủ tục tố tụng khi giải quyết tranh chấp bằng phương thức trọng tài. Việc hiểu rõ quy trình và thủ tục tố tụng trọng tài là yếu tố then chốt giúp các bên bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong quá trình giải quyết tranh chấp. Nếu không nắm vững các bước tố tụng, doanh nghiệp có thể vô tình bỏ lỡ thời hạn nộp tài liệu, khởi kiện lại hoặc cung cấp chứng cứ, dẫn đến thiệt hại không đáng có. Hơn nữa, tố tụng trọng tài có những đặc thù riêng, nếu vi phạm trình tự thủ tục có thể khiến phán quyết bị hủy theo quy định tại Điều 68 Luật Trọng tài thương mại 2010. Ngược lại, khi am hiểu quy trình, các bên có thể chủ động xây dựng chiến lược xử lý tranh chấp hiệu quả, tiết kiệm thời gian, chi phí và tránh kéo dài vụ việc. Ngoài ra, việc tuân thủ đúng quy trình tố tụng còn góp phần đảm bảo phán quyết trọng tài được ban hành hợp pháp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thi hành, nhất là trong trường hợp thi hành tại nước ngoài theo Công ước New York 1958.
Lưu ý sau khi nhận Phán quyết trọng tài
Khi đã nhận được Phán quyết trọng tài, các bên trong tranh chấp cần đọc kĩ phán quyết và trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được phán quyết trọng tài, trừ khi có thỏa thuận khác về thời hạn, các bên phải:
- Yêu cầu Hội đồng trọng tài sửa chữa, giải thích Phán quyết trọng tài, lập Phán quyết trọng tài bổ sung nếu phán quyết không rõ ràng hoặc chưa xử lý hết các yêu cầu của bên khởi kiện
- Yêu cầu Hội đồng trọng tài hủy Phán quyết trọng tài theo căn cứ tại Điều 68 Luật TTTM 2010
Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại là một lựa chọn hiệu quả, đặc biệt trong môi trường kinh doanh hiện đại do các yếu tố thời gian, chi phí và bảo mật đều đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, để phương thức này thực sự phát huy hiệu quả, các bên cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ đầu. Nắm vững các lưu ý trên không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro pháp lý mà còn tăng tính chủ động, chuyên nghiệp trong quản trị tranh chấp. Trong bối cảnh thương mại ngày càng phức tạp, việc đầu tư kiến thức pháp lý và chiến lược giải quyết tranh chấp thông minh chính là chìa khóa để bảo vệ lợi ích một cách bền vững và hiệu quả.
